Kalp damar hastalıklarının tedavisinde karşılaşılan en önemli kararlardan biri, stent uygulaması mı yoksa bypass ameliyatı mı yapılacağıdır. Her iki yöntem de kalp damarlarında kan akışını iyileştirmek için kullanılır, ancak farklı durumlar ve hastalar için farklı avantajlar sunar.
Stent Uygulaması: Stent, daralmış veya tıkanmış bir damarı açmak için kullanılan küçük metalik bir tüptür. Kasıktan veya el bileğindeki damardan girerek kalp damarına ulaştırılır ve damar içine yerleştirilir. Stent takılması bypass’a göre daha kolay, rahat ve kansızdır ve hastanın iyileşme süresi daha kısadır. Ancak, bazı durumlarda stentlerin uzun dönemde tıkanma oranı bypassa göre daha yüksek olabilir.
Bypass Ameliyatı: Bypass ameliyatı, tıkanmış damarın etrafından kanı yönlendirmek için başka bir damarın kullanıldığı bir ameliyattır. Bu yöntem, özellikle birden fazla damarın yaygın olarak etkilendiği, çok kireçli damarların saptandığı durumlarda tercih edilir. Bypass ameliyatının avantajı, uzun vadede daha dayanıklı olması ve tıkanıklığın tekrarlama olasılığının daha düşük olmasıdır.
Hangi Yöntem Daha İyi? Stent ve bypass ameliyatı arasındaki seçim, hastanın tıbbi durumuna, damarların durumuna, genel sağlık durumuna ve yaşam tarzına bağlı olarak değişir. Bazı durumlarda stent tek seçenektir, bypass uygun değildir veya gereksizdir. Bazı durumlarda ise bypass tek seçenektir, stent uygun değildir. Bu hasta grubunda zaten kardiyologlar ve kalp cerrahları hemfikirlerdir. Ama, size bir doktor stent işlemini, diğer bir doktor ise bypass ameliyatını önermişse ne yapacaksınız? Burada kafanız doğal olarak karışacaktır. Aslında, çoğu hastada her ikisi de tercih edilebilir; yani ikisi de yanlış değildir. Bu, “Söz konusu insan sağlığı olunca, doğru olan yaklaşım tektir” şeklindeki kabule ters gelebilir. Ama, güncel bilimsel veriler birçok hastada her iki tedavinin de benzer etkinlikte olabileceğini gösteriyor. O halde kararımızı nasıl vereceğiz?
Bu seçimi yaparken göz önüne aldığımız en önemli başlıklar şunlar:
- kalbinizdeki sorunların ciddiyeti,
- diğer organlarınızdaki ilave sorunların varlığı,
- genel sağlık durumunuz.
Kalbinizdeki sorunların ciddiyeti: Çatallı damar, LMCA (sol ana damar), aşırı kireçli damar ve KTO (kronik tıkalı damar) gibi durumlar genellikle vakanın karmaşık olduğu anlamına gelir. Damarlarınızda çok sayıda darlık ya da tıkanıklık varsa ve bu sorunlar karmaşık yapıda ise tercih bypass lehinedir. Örneğin, üç damarda birden çok ciddi ve uzun darlıklar varsa genellikle bypass tercih edilir. Darlıklar kompleks veya çok sayıda değilse stent daha iyi bir seçenektir. Ancak, gelişen teknoloji sayesinde kompleks vakalarda tecrübeli bir girişimsel kardiyolog bu damarları stentle de açabilir.
Diğer organlarınızdaki ilave sorunlar: Akciğer, karaciğer, böbrek veya beyin gibi hayati organlarınızda da sorunlar varsa bu, bypassın stentten daha riskli olacağı anlamına gelir. Örneğin bazen anjiyodaki damarların durumu bypassın daha iyi bir seçenek olacağını düşündürse de sonradan KOAH gibi ciddi bir akciğer sorununuz tespit edilirse solunum cihazından kurtulamama olasılığı nedeniyle, bypasstan ziyade artık stent daha doğru bir tercih haline gelir. Ya da tersine, aslında anjiyo görüntülerine göre stentle çözülebilecek bir damar sorununuz olsa bile ilaveten kalp kapaklarınızda da sorun saptanırsa zaten kalp kapağı ameliyatı olmak zorunda olduğunuzdan bu kez bypass tercih edilebilir; böylece, hem damar hem de kapak sorunlarınız tek operasyonda çözülmüş olur.
Genel sağlık durumunuz: Bazı hastaların sağlık kondisyonları çok düşüktür ve bu hastalar bypass ameliyatını kaldıramayabilirler ve bypasstan ziyade stentin tercih edilmesi gerekebilir.
Doktor Kararı: Bu zor kararı verirken doktorlar, hastanın kalp damarlarının durumunu, genel sağlık durumunu, yaşam tarzını ve tercihlerini dikkate alır. Ayrıca, yapılan bilimsel araştırmaların sonuçlarına ve uzun dönem takip verilerine göre ideal çözümü sunmaya çalışır. Genellikle, kalp cerrahına gitmişseniz daha çok bypass; kardiyoloğa gitmişseniz daha çok stent lehine karar verecektir. Bu, farklı uzmanlık alanlarından yetişmiş olmalarının sonucu böyledir ve genellikle ikisi de yanlış değildir. Yani, çoğu hasta için bir değil, iki ayrı çözüm yolu vardır.
Karar verirken bilmeniz gerekenler:
- İkinci kez bypass ameliyatı olmak oldukça risklidir. Bu hastalarda genellikle stent tercih edilir.
- Stenti daralan ya da tıkanan hastalarda stent içine yine bir stent takılarak sorun çözülebilir. Çoğu kişide tekrar daralma olmaz. Ama, nadiren üçüncü kez tekrar darlık gelişebilir. Bu durumda artık genellikle stent önerilmez; damar hayati öneme sahip ise bypass tercih edilir.
- Bypassta, damar alınan bacaklarda ve göğüste büyük bir yara izi kalır. Bacaklarda ayrıca kalıcı ödem (şişlik) oluşabilir. Bunlar sizin için önemli bir estetik kaygıya neden olacaksa ya alternatif (yeni) ameliyat yöntemleri (küçük kesi ve robotla yapılan bypass) ya da stent tercih edilebilir.
- Karmaşık zorlukta bir stent işleminde rutin dışı malzeme ve cihazlar (özel teller, mikro kataterler, kireç kırıcı cihazlar, damar içi ultrason gibi) kullanmak başarıyı yükseltir.
- Bypass için alınacak damar için toplardamar değil de atardamarların tercih edilmesi daha iyidir.
- Bypass olmak, ilerleyen süreçte gerekirse stent takılmasına engel olmaz. Stent takılması da sonradan bypass olmaya genellikle engel olmaz.
- Bypass ameliyatından sonra normal hayatına dönmesi stente göre daha uzun sürer. Bu süre, bypassta genellikle birkaç ayken stentte birkaç gündür.
- Psikolojik yapınız önemlidir. Bazı insanlar korkularını bir türlü aşamaz ve aslında tıbben uygun olsa da bypass olmak istemez. Bu durumda kendinizi tedavisiz bırakmayın; stent ihtimalini sorgulayın.
- Bunun gibi ciddi kararlarda ikinci bir görüş almaktan çekinmeyin.
Sonuç: Stent mi bypass mı sorusunun cevabı, hastaya göre değişir. Her iki tedaviden de daha fazla yaralanacak hastalar vardır. En doğru kararı verebilmek için, hastaların doktorlarıyla yakın iletişimde olmaları ve tüm seçenekleri değerlendirmeleri önemlidir.